Tết Hàn thực diễn ra vào ngày 3 tháng 3 m lịch với nhiều hoạt động thú vị. Phong tục này đã trải qua hàng ngàn năm và được nhiều thế hệ giữ gìn.
Trong đời sống người Việt mà nhất là các dân tộc vùng núi phía Bắc, Tết Hàn Thực là ngày lễ lớn. Mỗi khi đến ngày 3 tháng 3 m lịch, mọi người lại bày biện cỗ cúng với nhiều món ăn truyền thống độc đáo và nhiều hoạt động mang đậm màu sắc văn hóa dân tộc. Đây là ngày lễ quan trọng được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ.
Tết Hàn Thực là gì?
Tết Hàn Thực là một ngày tết vào ngày mồng 3 tháng 3 m lịch. Ngày tết truyền thống này xuất hiện tại một số tỉnh của Trung Quốc, miền Bắc Việt Nam và một số cộng đồng người gốc Hoa trên thế giới. Trong ngày này người ta thường cúng bánh trôi, bánh chay và thắp hương dâng lên bàn thờ tổ tiên.
Nguồn gốc Tết Hàn Thực
Theo nghĩa tiếng Hán, “寒 – Hàn” là lạnh, “食 – Thực” là ăn, “Tết Hàn Thực” là ngày tết ăn đồ lạnh. Phong tục này bắt nguồn từ câu chuyện vào thời Xuân Thu (770 – 221 TCN) tại Trung Quốc.
Chuyện kể rằng năm ấy, vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn, phải bỏ quê mà sống cảnh lưu vong. Dù hoàn cảnh lúc ấy cực khổ và nguy hiểm, Giới Tử Thôi vẫn hết lòng phò tá vua. Một ngày nọ, lương thực chuẩn bị đã cạn kiệt, Giới Tử Thôi đành tự cắt một miếng thịt đùi của mình để nấu cho vua ăn. Vua biết chuyện vô lòng cảm kích.
Trong suốt quãng thời gian 19 năm lưu lạc, Giới Tử Thôi luôn hết lòng với vua. Cả 2 cùng nằm gai nếm mật trải qua muôn vàn khó khăn. Sau này, vua Tấn giành lại được ngôi báu và lấy lại giang sơn. Vua tổ chức buổi lễ long trọng và phong thưởng hậu hĩnh cho những người có công. Nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi cũng không hề oán trách vua nửa lời. Ông cho rằng phò vua là trách nhiệm của bề tôi chứ không cầu vinh hoa phú quý. Ông lẳng lặng về quê nhà, đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn.
Sau này, vua Tấn Văn Công nhớ ra công Giới Tử Thôi bèn sai người đến tìm. Nhưng Giới Tử Thôi từ chối ban thưởng mà chỉ muốn cùng mẹ sống một đời bình an. Trước sự kiên quyết khước từ của Giới Tử Thôi, vua Tấn sai người đốt rừng để ép ông xuất hiện. Không ngờ Giới Tử Thôi kiên định cùng mẹ chết cháy trong rừng.
Hối hận vì hành động của mình, vua Tấn đổi tên núi này là Giới Sơn và lập miếu thờ Tử Thôi trên núi. Sau đó, vua hạ lệnh kiêng đốt lửa ba ngày (khoảng từ mồng 3 tháng 3 đến mồng 5 tháng 3 Âm lịch). Trong những ngày này chỉ ăn đồ ăn nguội đã nấu sẵn để bày tỏ lòng tưởng nhớ.
Từ đó về sau, đến ngày 3 tháng 3 hằng năm, người dân Trung Quốc tổ chức lễ tưởng nhớ vị hiền sĩ Giới Tử Thôi. Đồ cúng cũng là độ nguội vì lệnh cấm đốt lửa. Tên gọi Tết Hàn Thực ra đời vì nguyên nhân này.
Tục lệ tết Hàn Thực tại Việt Nam như thế nào?
Dù được cho rằng có nguồn gốc từ Trung Quốc, nhưng khi du nhập vào Việt Nam, Tết Hàn Thực đã có nhiều thay đổi để phù hợp văn hóa Việt Nam. Khác biệt lớn nhất có thể kể đến là:
Về ý nghĩa:
- Tết Hàn Thực Trung Quốc mang ý nghĩa tưởng nhớ Giới Tử Thôi
- Tết Hàn Thực Việt Nam tưởng nhớ tổ tiên và những người đã khuất
Về phong tục
- Tết Hàn Thực Trung Quốc không đốt lửa
- Tết Hàn Thực Việt Nam vẫn đốt lửa bình thường
Trong ngày này người Việt thường cúng bánh trôi và bánh chay, thể hiện rõ về văn hóa đặc trưng của người Việt.
Tết Hàn Thực cần chuẩn bị những gì?
Trong ngày Tết Hàn Thực, các gia đình thường chuẩn bị mâm cúng để tưởng nhớ ông bà tổ tiên. Theo đó, mâm cỗ này gồm có những thành phần như sau:
Bánh trôi, bánh chay
Đây là 2 món bánh không thể thiếu đối với Tết Hàn Thực của người Việt. Theo nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh, số lượng bát bánh trôi hoặc chay trong mâm cúng thường là 5 hoặc 3.
Bánh trôi là loại bánh làm bằng bột nếp. Bánh được nặn thành hình tròn và có nhân bằng đường. Bánh chay cũng làm bằng bột nếp và có nhân bằng đậu xanh nấu chín. Bánh chay được đựng trong bát, thêm một chút chè đường quấy với bột đao hoặc bột sắn dây ướp hoa bưởi.
Hương, hoa, trầu cau
Trong Tết Hàn Thực của người Việt tất nhiên không thể thiếu hương, hoa và trầu cau trên bàn thờ.
Ly nước sạch
Cũng như hoa hay trầu cau, mỗi khi chuẩn bị lễ cúng, các gia đình thường chuẩn bị một ly nước sạch. Nước sạch để thể hiện cho tâm của gia chủ.
Mâm ngũ quả
Mâm trái cây gồm 5 loại quả khác nhau đại diện cho ngũ hành. Tùy theo mùa mà chúng ta chọn những loại quả khác nhau. Đây là tấm lòng thành dâng lên tổ tiên, mong ước những điều tốt lành.
Mâm cúng không cần “mâm cao cỗ đầy” hay nhiều thủ tục phức tạp. Quan trọng là người cúng cần thành tâm, mong muốn những điều tốt đẹp và bình an trong cuộc sống.
Tết hàn thực là của người Việt hay người Trung Quốc?
Đây là câu hỏi vẫn còn gây nhiều tranh cãi cho đến thời điểm hiện tại. Như chúng ta đã biết, Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ Trung Quốc qua sự tích về Giới Tử Thôi. Tuy nhiên, khi du nhập vào Việt Nam, phong tục này đã có nhiều thay đổi để phù hợp với văn hóa và đời sống người Việt.
Khi vào Việt Nam, Tết Hàn Thực đã hợp nhất với tết bánh trôi, bánh chay, tết tháng 3 của người Việt. Ý nghĩa của ngày tết cũng không còn để tưởng nhớ Giới Tử Thôi mà là để tưởng nhớ tổ tiên và thể hiện những khát vọng mơ ước rất riêng của người Việt.
Trong ngày này, người Việt vẫn đốt lửa nấu ăn bình thường. Họ dâng mâm lễ để thắp nhang trước bàn thờ gia tiên và mong ước những điều tốt lành trong cuộc sống.
Vì sao người Việt cúng bánh trôi, bánh chay trong ngày Tết Hàn Thực?
Nói đến Tết Hàn Thực, trên mâm cúng của người Việt không thể thiếu món bánh trôi, bánh chay. Ngày nay, chúng ta vẫn còn thói quen cúng 2 loại bánh này.
Không phải ngẫu nhiên mà 2 loại bánh này lại xuất hiện trong mâm cúng gia tiên. Ông cha ta đã sáng tạo ra chúng dựa trên nguyên lý âm dương ngũ hành.
Hàn Thực tức là ăn món lạnh. Món ăn này thể hiện mong muốn cho mùa Hạ bớt nóng và ngày thứ ba trên Hà Đồ thì số 3 thuộc Dương Mộc. Ngày đó là đánh dấu ngày kết thúc của Mộc Khí dựa vào quy ước theo âm lịch và âm dương ngũ hành.
Món lạnh quy về ngũ hành thuộc Kim. Bánh trôi, bánh chay màu trắng thuộc Kim. Bánh trôi có hình tròn, nhân bên trong thường cắt hình vuông tượng trưng cho dương sinh âm. Bánh chay có vỏ tròn màu trắng đại diện tính dương và đậu xanh vàng thể hiện tính âm. Bánh chay thể hiện nguyên lý âm dương giao hòa. Tết Hàn Thực mang ý nghĩa mong mùa hè không quá nóng bức và thời tiết thuận hòa.
Món bánh trôi, bánh chay thể hiện rõ nét về văn hóa người Việt. Món ăn này hoàn toàn dựa theo quy luật âm dương ngũ hành. Đây cũng là điều thể hiện rõ nét trong văn hóa ẩm thực của người Việt Nam.
Tết Hàn Thực có phải là Tết Thanh Minh không?
Nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa Tết Thanh Minh và Tết Hàn Thực. Nhưng trên thực tế đây là 2 ngày tết hoàn toàn khác nhau.
Điểm giống nhau giữa Tết Thanh Minh và Tết Hàn Thực
Đều có nguồn gốc từ Trung Quốc vào thời Xuân Thu Chiến Quốc và đều liên quan đến sự tích về Giới Tử Thôi.
Theo sự tích về Giới tử thôi. Sau khi ông mất vua Tấn Văn Công cho lập đền thờ và cấm nhân dân đốt lửa vào ngày 3 tháng 3 Âm lịch để tưởng nhớ ông. Về sau ngày đó trở thành ngày Tết Hàn Thực.
Một năm sau, vua cùng quan thần đi viếng mộ Giới Tử Thôi. Họ phát hiện ra rằng cây liễu lớn ngày nào nay đầy sức sống. Nhiều cành mới với lá xanh mơn mởn. Trước cảnh ấy, nhà vua nhớ cụm từ “thanh minh” trong lời di cảo của Giới Tử Thôi. Vua liền đặt tên cho ngày này là ngày Thanh minh. Tiết Thanh minh ra đời từ đó.
Sự khác biệt của Tết Thanh Minh và Tết Hàn Thực
Tết Hàn Thực được tính theo ngày âm, ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Tết Thanh Minh lại được tính theo ngày dương. Thời gian bắt đầu từ ngày 4 hoặc 5 của tháng 4 (sau khi kết thúc tiết xuân phân). Kết thúc vào khoảng ngày 20 hoặc 21 tháng 4 theo dương lịch.
Sau khi đến Việt Nam, cả 2 ngày tết này đều được thay đổi để phù hợp văn hóa Việt Nam. Vào mồng 3/3 hàng năm, người Việt thường làm bánh trôi, bánh chay và chuẩn bị mâm cỗ đầy đủ để cúng tổ tiên. Vào ngày Thanh Minh con cháu thường đi tảo mộ người thân. Dọn dẹp, nhổ cỏ đắp lại các ngôi mộ để tỏ lòng thương tiếc người đã khuất.
Văn khấn Tết Hàn Thực
Trong ngày Tết Hàn Thực, người Việt thường chuẩn bị mâm cúng đầy đủ với bánh, hoa, trầu cau, trái cây rồi thắp nhang khấn vái tổ tiên. Bài văn khấn bái như sau:
“Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần. Con kính lạy ngài bản cảnh thành hoàng, ngài bản xứ thổ địa, ngài bản gia táo quân cùng chư vị tôn thần.
Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ chúng con là… Ngụ tại…
Hôm nay là ngày… (đọc ngày theo âm lịch) gặp tiết Hàn thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài bản cảnh thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh thổ địa, ngài bản gia táo quân, ngũ phương, long mạch, tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu giáng về chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).”
Tết Hàn Thực nên kiêng gì?
Ngày nay, Tết Hàn Thực đã có nhiều thay đổi, phù hợp với đời sống hiện đại. Mâm cúng cũng chuẩn bị đơn giản chứ không quá cầu kỳ. Trong ngày này thường kiêng kỵ một số điều như sau:
Kiêng lửa:
Tập tục kiêng lửa có từ khi vua Tấn Văn Công ban lệnh nhằm tưởng nhớ Giới Tử Thôi. Vào ngày này, người ta không đốt lửa mà chỉ ăn thức ăn nguội được chuẩn bị từ trước.
Kiêng ăn mặn, sát sinh:
Ngày này người ta thường kiêng thức ăn mặn. Đồ cúng chính là bánh trôi, bánh chay và trái cây. Việc kiêng sát sinh sẽ giúp linh hồn của người đã mất được dễ dàng siêu thoát hơn.
KẾT NỐI VỚI CHUYÊN GIA NGUYỄN NGOAN ĐỂ NHẬN NHIỀU GIÁ TRỊ HƠN:
NGUYỄN NGOAN – Chuyên gia phong thủy hàng đầu Việt Nam tiên phong mang đến giải pháp toàn diện về Phong thủy & Quản trị cho cá nhân và Doanh nghiệp. Hãy kết nối với chuyên gia Nguyễn Ngoan để tăng giá trị cả bạn qua kho tri thức sẵn có giá trị triệu đô bên dưới:
☯Website thông tin cá nhân: http://chuyengianguyenngoan.com
☯Các dịch vụ tư vấn: http://mandala.com.vn
☯Các khóa học Phong Thủy: http://mandala.edu.vn
☯CLB Mandala Phong Thủy: http://mandalaphongthuy.vn
☯Facebook:
https://www.facebook.com/nguyenngoanceo
https://www.facebook.com/mandalaphongthuy
https://www.facebook.com/chuyengianguyenngoan
☯Youtube channel:
https://www.youtube.com/nguyenngoan
https://www.youtube.com/mandalaphongthuy
Nhận ngay Ebook “Giải mã đá & cây Phong Thủy” tại đây: https://tangebook.chuyengianguyenngoan.com/
Công ty TNHH Đào Tạo MANDALA Phong Thủy
Chuyên:
Tư vấn vấn phong thủy ứng dụng trong kinh doanh, xem phong thủy cho doanh nghiệp và gia đạo tư vấn thiết kế kiến trúc nhà ở chuẩn phong thủy.
Thiết kế logo – website chuẩn phong thủy Đặt tên thương hiệu và sản phẩm theo phong thủy xây dựng chiến lược kinh doanh & thương hiệu.
Ứng dụng phong thủy trong tuyển dụng nhân sự đào tạo in-house về phong thủy & quản trị Coaching cho CEO & lãnh đạo theo yêu cầu.
Địa chỉ: Tầng 1, số 74 Nguyễn Khoải, Quận 4, Tp. Hồ Chí Minh
Hotline: 0907 55 05 27
Website: www.mandala.com.vn
Email: nguyenngoanceo@gmail.com
